Maakt kunstmatige intelligentie mij als dominee overbodig? De techniek is zover, dat ik via ChatGPT op internet kan vragen om een preek over een bijbelverhaal met nog wat meer aanwijzingen, en voor mijn ogen ‘tikt’ het programma hem zo uit voor me. Dag dominee! Of niet? Met zo’n veertig dominees kwamen we vorige week in Doorn samen om er iets over te horen van mensen die er in ieder geval meer verstand van hadden dan wij.

Ik probeerde eerst te begrijpen wat ChatGPT nu eigenlijk is en doet. ChatGPT is net als vergelijkbare programma’s in staat om het internet af te struinen, informatie slim te combineren, en daaruit een verhaal te maken dat antwoord geeft op mijn vraag. Enorm ‘slim’ dus. Er zit een ongelofelijke hoeveelheid rekenkracht achter om dat allemaal zo snel te verzamelen en te combineren.

Maar tegelijkertijd is het dom. Het bedenkt niks zelf. Dat moet je je goed realiseren. In alle twijfels en angsten over kunstmatige intelligentie krijgen we wel eens het idee dat we iets creëren dat helemaal op zichzelf werkt en onze rol overneemt. Dat is maar ten dele zo, kwam ik achter. Die preek die ChatGPT voor mij maakt, is eigenlijk gewoon veredeld jatwerk. Zo slim dat niemand kan zeggen dat zijn of haar auteursrecht is geschonden, maar zo dom dat het niks zelf bedenkt.

Ben ik zo origineel dan, dat ik daarin het verschil maak? Niet daarin. Laten we eerlijk zijn: ik haal net als andere dominees ook ideeën uit boeken en ook van internet, maar de vraag is: wat doe je ermee? En als dominee voeg ik iets unieks toe aan mijn verhaal: mijn gevoel, mijn beleving. Ik heb als mens het vermogen om me in te voelen in hoe jij een bijbelverhaal kan horen, kan beleven in jouw alledaagse leven, en ik beleef er zelf wat bij. Kunstmatige intelligentie kan niet voelen. Hoe slim ook, zei de professor tegen ons, het voelt net zo weinig als jouw ijskast.

Ik word dus niet overbodig, dat geloof ik echt. Al zul je best wat zinnigs horen als ik een keer ziek ben, en iemand van het kerkbestuur in ChatGPT om een preek vraagt bij een bijbelverhaal. Maar meer dan een paar zinnige gedachten zullen het niet zijn. Het verschil tussen kunstmatige intelligentie en ons is dat wij kunnen voelen. Daarom is het fijn als kunstmatige intelligentie ons kan helpen met dingen die wij niet snappen of niet zelf kunnen bedenken, maar is het nodig dat er altijd mensen blijven om te snappen wat we voelen en beleven. We kunnen niet leven zonder mensen om ons heen.

We blijken als mens niet de allerslimsten op deze planeet. We worden aan alle kanten ingehaald door de rekenkracht van kunstmatige intelligentie. Dat verandert ons beeld van onszelf. Homo sapiens? Dat blijkt wel mee te vallen. Dat maakt ons bescheiden, en richt ons op iets dat ook in onze tijd zo enorm belangrijk is en dat wij als mens in huis hebben: empathie. Meevoelen met anderen, hoop geven, dromen dromen, en achter alle intelligentie zoeken naar waar het leven echt om gaat. Kunstmatige intelligentie daagt ons uit tot spiritualiteit.

Dominee Otto Grevink is predikant voor Sprang-Capelle, Kaatsheuvel en de Efteling, en Waspik vanuit De Brug, en pionier bij Zin op School in Waalwijk. Reacties zijn welkom op ottogrevink@gmail.com.