De allereerste Langstraatse Dialect Revue. Als je kinderen 20 jaar geleden vreemd opkeken toen oma in Bork het had over 'de bôtter, de tôffel en d’n dréuger', hoe mooi is het dan om in 2024 de allereerste 'Langstraatse Dialect Revue' te mogen meemaken, in de tuin achter het gemeentehuis van Waalwijk. Veel Langstraters, vanuit het westen vanaf Raamsdonksveer tot aan het oosten, uit Vlijmen, togen zaterdagavond 29 juni op tijd naar Waalwijk. Ook uit Loon op Zand en Kaatsheuvel en van verder, stroomden de mensen toe.
Door Irma van Veldhoven-Brok
Rèègen
Maar, zoals de Langstraters erom bekend staan zich aan te passen aan de grillen van de tijd, werd ook nu dit doorzettingsvermogen op de proef gesteld. De plastic stoelen stonden nog ondersteboven, want er werd gedurende ruim een uur nogal wat regen voorspeld. Na wat rondhangen in de stadstuin en navraag doen, werd duidelijk dat de voorstelling minstens een uur werd uitgesteld, want met die regen was het in de buitenlucht geen doen voor artiesten en publiek. Na ’n bakske onder een waterdicht luifel op de Markt, was de hemel dan toch leeg gedruppeld. We draaiden allemaal een stoeltje om in de Stadstuin en ontvingen een mooi programmaboekje. Rond 21.00 uur kon de Langstraatse Dialect Revue van start!
Foto: Rob Verbrugge Waalwijk4you.
Het Langstraats Dialect als moedertaal
Zoals Yoïn van Spijk, de voorzitter van Stichting Langstraats in Woord en Beeld in de loop van de avond ook toelichtte, hebben veel Langstraters het dialect nog als moedertaal. Het geeft een gevoel van saamhorigheid, een vertrouwd 'thuisgevoel', om in je moedertaal te kunnen communiceren, is uit eerder onderzoek en studies bekend. Omdat je vanuit je jonge jaren hiermee opgegroeid bent, heb je geleerd je uit te drukken in die taal. Daarin blijf je dan als mens het meest gevoelig en empathisch. Voor jongeren die het omarmen, kan het de identiteit en het groepsgevoel versterken. Wat eerder ook wetenschappelijk is vastgesteld, is, dat je in je moedertaal de sterkste emotie ervaart. Gevoelens van verdriet, geluk, blijheid, trots en dankbaarheid worden sterker ervaren. Ook worden beslissingen meer vanuit het hart genomen omdat je moedertaal refereert aan persoonlijke herinneringen en emoties. Het schijnt ook zo te zijn dat de moedertaal 'verbindt en verbroedert'. Nou, eens kijken of dat klopt……
Stichting Langstraats in Woord en Beeld
De Stichting Langstraats in Woord en Beeld zet zich daarom, vanaf de oprichting in 2019, in voor het behoud van het Langstraats dialect. Hoewel niet de illusie bestaat dat het geheel gered kan worden in de moderne tijd, is er in die vijf jaar al heel wat voor ondernomen. Zo is onder andere het boek 'Wollukse Praot' uitgebracht, is de rubriek 'Langstraotse Praot' in dit weekblad in het leven geroepen en worden regelmatig in de kernen dialectcafé ’s georganiseerd. Meer info is te raadplegen op de website www.langstraats.org.
En nu dan de eerste Langstraatse Dialect Revue! Zo’n twintig gezelschappen, verenigingen en individuele artiesten traden op in de Stadstuin.
Romantiek
Met veel enthousiasme werd de sfeer gezet door de 'Graovers van de Bergse Maas' bij het 'Spaoien aan de Bergse Maas' en daarna thuis verder met 'spaoien aon de peejstaamp'! Met cabaret en toneel werd geïllustreerd hoe jaren geleden 'Ons Mieke en Tôntje' verkering hadden en het hek tussen de buren niet kon voorkomen dat de kijvende buurvrouwen oma en dus familie van elkaar werden. Daardoor zagen ze in dat ze de strijdbijl beter konden begraven.
Dat je ook als je van buiten de Langstraat komt, hier zwanger kan worden, werd in de dialoog van de twee dames op ’t Bengeske duidelijk. Maar 'dè gaaf niks', want de tegenspeelster verhelderde in duidelijk en onvervalst dialect, hoe zij de zwangerschap ervoer, en dat dan steeds twee keer. Ze bleek een groot fan te zijn van de echo!
Toneelgroep Ka-The uit Kaatsheuvel zette een sterk staaltje toneelkunst in, in onvervalst 'plat Ketsheuvels'. Met onder andere een voordracht van een prachtig 'versje' zoals het bescheiden genoemd werd, over het leven en werken van de schoenmakers in de vorige eeuw.
Spanningen in De Langstraat
Dat er altijd wel competitie was tussen de dorpen in De Langstraat en de stad Waalwijk, werd prachtig gesymboliseerd met 'fysieke touwtrekkerij'. Door 'ont te speule' won De Ketsheuvel zelfs van Wolluk! Toneelvereniging ‘t Centrum uit Sprang-Capelle zette de competitie en dadendrang van Waalwijk in 'landjepik' op scherp! Echter werd Wolluk goed in de gaten gehouden en het 'ont speule' ervan leidde dan ook, met een humorvolle knipoog, tot winst voor de tegenpartij.
Ook werd de discussie wie nou de langste had/heeft aangehaald. Daarmee werd de hoogste kerktoren bedoeld, waarover eeuwen gewedijverd is. Hoorden we het goed, dat Vlijmen dat zou zijn? De tip werd meegegeven om dat bij een fietstochtje door de Langstraat nog maar eens na te meten. Ben benieuwd wat de pastoors daarvan vinden, maar ach, alle belangstelling voor de kerk is tegenwoordig welkom!
Foto: Rob Verbrugge Waalwijk4you.
Jeugd
Het was mooi om te zien hoeveel (jong) talent er zit bij gezelschappen en verenigingen. Muziek, dans, de jeugd deed goed mee. Hopelijk is dat een signaal dat ook het dialect nog niet verdwijnt uit De Langstraat! Overigens, ook op het terras van Kluis 8 kon je onder begeleiding van een jonge, kundige ober oefenen in het dialect en een 'theezakske naor kéus uitzuuke'.
Humor
In alle acts was een hoge mate van humor aanwezig. Dit sloeg aan bij het publiek, dat zich herkende in de scènes 'van vruuger'. De telefonische bemoeienis van een moeder, bij een blind date van haar dochter in ’t stuifzand, werkte op de lachspieren.
Het lied van 'de Lèste Maagden' was lachen gieren brullen. De zuster-leadzangeres, Marja van Trier, was overigens ook als dramaturg, samen met regisseur Maarten Thijssen, verantwoordelijk voor de creatieve zorg van deze hele Revue.
Op de Zundapp door de Van der Duinstraat in Sprang-Capelle zorgde ook voor hilariteit. Door de buiten-setting had het verliefde stelletje op de Zundapp geen enkele moeite op en neer te rijden over het 'podium'.
De Slimmerick. (Foto: Irma van Veldhoven-Brok)
De 'Slimmerick', die bij zijn voordracht op een voetstuk geholpen moest worden, en ook weer eraf met veel theater -'Lèèvesgevaorluk!'-, vermaakte het publiek herhaaldelijk met zijn limericks. Over elk dorp, elke kern van Waalwijk, Heusden en omstreken, werd een limerick voorgedragen. Dat hij zelf uit Sprang kwam, was eerst reden om die kern over te slaan om zijn eigen dorp 'nie belacheluk te maoke', maar uiteindelijk als afsluiter verraste hij eenieder daarmee:
Ne Limerickschrèèver uit Sprang
Die maokte z’n verhaol veul te lang
Hij stôn sakkerju
In de Langstraot Revue
Plèktum nou mar aachter ’t behang!
Muziek, percussie en dans
De Duinstedenkapel 'meej lifters' deed de muzikale aftrap. Duo Ad en Willem illustreerde in de eigen streektaal hoe het leven van die 'èègegeraaide Borkse méénse' eruit zaag aon de spoorbrug. Ook was er dans van Dansschool Het Pieck en Katie-Z. Aangenaam verrast was het publiek door de 'Leestenpercussie' in het bijgetrokken decor, met aanvullend optreden van Slagwerkgroep Drunen. Theaterkoor Phonè en Liedertafel Echo der Duinen ontbraken niet. De cheerleaders van Kunstencentrum Waalwijk vrolijkten het geheel tussendoor op, met bijbehorende yells.
Trots en dankbaar
Dank werd uitgesproken naar alle vrijwilligers, gezelschappen en verenigingen, sponsoren en iedereen die een bijdrage heeft geleverd. Ook de medeorganisator Het Halve Zolenfestival en de subsidie en ondersteuning vanuit de gemeente Waalwijk hebben ervoor gezorgd dat deze eerste Langstraatse Dialect Revue kon plaatsvinden en het Langstraats in de schijnwerpers kon staan!
En of het inderdaad verbindt en verbroedert, het dialect? Ik denk wel dat we mogen concluderen dat dat zo is! Het werd in ieder geval tot slot nog kracht bijgezet door Poporkest Mixed-Up uit Drunen, met zang van Maarten van den Hoven, in het nummer 'Iedereen is van de Langstraat'. Een geweldige muzikale 'scene', in de moedertaal, de taal van het hart, om de avond rond 23.00 uur af te sluiten! Gelukkig ondersteunde de verlichting het verlate uur en konden we met trots en dankbaarheid in ons hart huiswaarts.