In samenwerking met de heemkundekringen heeft de werkgroep 'Waalwijk: 100 jaar samen' informatie en foto's verzameld voor 24 attentiestenen in de gemeente Waalwijk. De geselecteerde locaties in Baardwijk (4), Besoijen (4) en Waalwijk (9) hadden een belangrijke functie tijdens de herindeling in 1922. Via een QR-code zijn de stenen verbonden met de website www.bezoekdelangstraat.nl, die een fiets- en wandelroute beschrijft onder de naam 'Op pad in de historische Langstraat'. Deze route voert langs de verschillende tegels.

Door René Klerx

Rond mei 1787 schonk de ambachtsheer van Besoijen, tijdens een bezoek aan zijn heerlijkheid, het 'choor' van de kerk aan de schout om als raadhuis te dienen. Oorspronkelijk was dit een grafkapel. Het bouwwerk aan de noordkant van de Nederlands Hervormde kerk was 'tans gansch bouwvallig' en zou bij reparatie en verbouwing 'niet langer in dien haveloose staat tot oncieraat' zijn.

Na een verbouwing van de kerk, de koepel en vloer werden geheel vernieuwd, nam het dorpsbestuur van Besoijen begin 1792 het 'choor' (de witte achthoekige uitbouw aan de straatzijde) van de N.H. kerk in gebruik als raadkamer en deed de daaronder gelegen kelder dienst als ‘gevangenis’. Deze raadkamer heeft meer dan 75 jaar naar tevredenheid van de gemeente dienst gedaan.

Consistoriekamer van de N.H. kerk in Besoijen. Deze oude grafkapel deed voorheen dienst als raadhuis van Besoijen. (Foto: Beeldbank SALHA, WAA42929)

Witte Kerkje

In 1866 bleken echter dusdanige reparaties nodig aan de raadkamer, gevestigd in het 'Witte Kerkje', dat het gemeentebestuur besloot een nieuw raadhuis te bouwen. Het feit dat een overwegend katholieke gemeenteraad vergaderde in een protestantse kerkelijke uitbouw zal hierbij vermoedelijk ook een rol hebben gespeeld.

De Heer van Besoijen, Gabriël Frederic Jules de May de Huningue, bezat een kasteel met landerijen. In februari 1868 schonk hij een deel van een weiland in het midden van het dorp naast de kerk aan de gemeente. Gedeputeerde Staten gaven toestemming de grond te aanvaarden en er een nieuw raadhuis te bouwen. Als blijk van dank werd in de nieuwe raadzaal een afbeelding van het wapen van de gulle ambachtsheer opgehangen. Burgemeester Johannes Verwiel betrok eind 1868 het nieuwe raadhuis. De oude raadkamer kwam in bezit van de N.H. kerk, de ruimte deed tot 1973 dienst als consistorie en catechisatiekamer. De deuren die vanuit deze oude grafkapel toegang gaven tot de kerk waren er altijd al. Later werd de uitbouw ook van buitenaf, toegankelijk gemaakt via een portaal dat werd vastgemaakt aan de noordelijke muur. Ter hoogte van het raadhuis was ook een tramhalte.

Gedenkstenen in de voortuin voormalig raadhuis Besoijen. Wapen van Besoijen en '1290 Besoijen 1921'. (Foto: Hans van Huijgevoort)

Gedenkstenen

In 1906 werd aan het raadhuis een veldwachterswoning met mansardekap (gebroken dak) toegevoegd. In de voortuin bevinden zich twee gedenkstenen: de één toont het oude gemeentewapen, afgeleid van het familiewapen van het 'Geslacht van Besoijen' (blauw veld met goudgele dwarsbalk met daarin vier azuurblauwe turven en drie goudgele andreaskruisen). De andere toont de Nederlandse driekleur en '1290 Besoijen 1921'.

Na de samenvoeging van de gemeenten Baardwijk, Besoijen en Waalwijk op 1 januari 1922 werd het raadhuis verbouwd tot woonhuis. In het jaar voorafgaand aan de gemeentelijke herindeling had het gemeentebestuur nog een aantal luxe openbare werken laten verrichten. Zo werd voor het raadhuis een parkje aangelegd en een 'elektrische straatklok' geplaatst. De kosten hiervoor zouden later mede gedragen gaan worden door Waalwijk en Baardwijk oftewel de nieuwe gemeente Waalwijk.