De gemeente Waalwijk heeft 24 attentiestenen geplaatst, verspreid over de gehele gemeente. Zowel in Baardwijk (4), Besoijen (4) en Waalwijk (9) speelden de geselecteerde locaties een belangrijke rol tijdens de gemeentelijke herindeling in 1922. Deze stenen zijn verbonden met de website www.bezoekdelangstraat.nl, waar de fiets- en wandelroute 'Op pad in de historische Langstraat' uitgebreid wordt beschreven.

Door René Klerx

Het ouderlijk huis van de familie Van Schijndel, boerenhoeve 'Het Hof', lag aan de 'Heeren Straet' (Grotestraat) tussen Hoekeinde en Putstraat. De hoeve werd aan drie kanten omgeven door water (de Loint en de Putsteeglozing). Antonius Hubertus (Toon) van Schijndel leerde het schoenmakersvak in de werkwinkel van J. Brouwers aan het Hoekeinde, schuin tegenover het huis waar hij opgroeide. Midden in zijn leertijd brak de Frans-Duitse oorlog uit (1870) en veranderde de schoenindustrie in een zeer lucratieve handel. Daarom besloot Toon in 1873 tot de oprichting van een eigen schoenmakerij. Met hulp van zijn vader en financiële steun van zijn oudoom kon hij die op 'Het Hof' beginnen. In 1889 moest hij wegens ruimtegebrek omzien naar een andere behuizing. Met steun van zijn vader kon hij naar een perceel aan de spoorlijn (nu: Noorder-Parallelweg 19), waar een collega – de heer Van den Bergh uit ’s-Hertogenbosch – de grondslagen voor een nieuwe fabriek met woonhuis had gelegd. Toon van Schijndel voltooide, zij het op bescheidener schaal, de plannen van zijn voorganger. In 1895 werd de concurrentie van machinaal vervaardigd schoeisel uit het buitenland zo groot, dat Toon zijn zwager Herman KIütgen, een zeer welgestelde man, als financier interesseerde om mechanisatie te kunnen invoeren.

Stoomschoenenfabriek

In 1900 kocht Toon van Schijndel het laatste vrije perceel in de Stationsstraat en richtte daar een stoomfabriek in die voldeed aan de nieuwste technische eisen. Op 12 november werd de fabriek in werking gesteld met de 'Original Goodyear Welt machine, de allereerste in Nederland. In 1906 volgde een uitbreiding van de fabriek en in 1909 verkreeg de firma A.H. van Schijndel het predicaat „'Koninklijk'. Met 152 arbeiders was het één van de grootste schoenfabrieken in Waalwijk. Een jaar later werd de fabriek uitgebreid met een vijf verdiepingen hoog kantoor- en productiegebouw met monumentale gevel: Art nouveau elementen in het naamtableau 'Koninklijke Stoomschoenenfabriek A.H. van Schijndel' en siermetselwerk rondom de vensters. De architect was H.C. Meulkens, zijn werk was typerend voor de Waalwijkse ontwikkeling van de industriële techniek.

Monumentale voorgevel van de 'Koninklijke Stoomschoenenfabriek A.H. van Schijndel' (1965). (Foto: A. Oudkerk, auteursrecht G.C.M. Verheijen. Beeldbank SALHA, WAA34095)

Gouden jubileum

In 1923 werd het 50-jarig bestaan van de onderneming gevierd. In 1928 werd de fabriek nog flink verbouwd en een jaar later werd in Goch (Duitsland) een dochteronderneming gevestigd. Dit laatste bleek echter geen goede zet, want juist toen brak de 'Grote Depressie' (1929) uit. Twee jaar later werd surseance van betaling aangevraagd en volgde ontslag voor 220 werknemers. Het predicaat 'Koninklijk' ging hierbij verloren. Zoon Petrus kon, met geld van zijn vrouw, met 80 werknemers een doorstart maken.

In 1965 sloot de fabriek als één van de eerste en luidde daarmee de ondergang in van de leerindustrie in de Langstraat. De originele façade van het hoofdgebouw staat er nog steeds, het werd later omgebouwd tot appartementen.

Verbouwing van 'Stoomschoenenfabriek A.H. van Schijndel' tot appartementencomplex (2000). (Foto: Beeldbank SALHA, WAA72459)