Ik kon er niet van slapen en ik kon er niet in wakker worden: de wereld waarin Donald Trump opnieuw verkozen is als president. Als leider van de ‘vrije wereld’. Wat die vrije wereld eigenlijk ook nog mag zijn. Zoveel knaagt er aan de fundamenten van onze vrijheid. ‘Van binnenuit’ om met Trump te spreken, maar dan anders. Ik kon geen televisie meer kijken, geen krant meer lezen. Dus keek ik maar een kerstfilm.
’s Nachts zag ik twee uur, drie uur en vier uur voorbij komen. Op mijn telefoon zag ik Amerika steeds roder kleuren. Om zes uur ging de wekker af en dat deed extra pijn. En ik realiseerde me dat de wereld eigenlijk niet zoveel veranderd was. Of Trump nu had gewonnen of Harris, er is iets fundamenteels aan het verschuiven in onze beschaving. Het is geen ‘wij’ tegen ‘zij’, het doortrekt alles en iedereen. In hoe we spreken over elkaar, in de vrijheid die we elkaar gunnen in onze mening, in de rechten die we respecteren van andere mensen. Hoe goed we het ook hebben, we worden zelfgerichter, killer en zakelijker. En we zien wat we willen zien.
Goed, nu heb je een beetje een indruk hoe donker het in mijn hoofd werd. De rest van de week werd het er niet beter op in het nieuws. En ik weet nog steeds niet wat ik er allemaal van moet denken. Wel dat de werkelijkheid breder is, en vooral: mooier. Ik weiger me neer te leggen bij de doemdenkers en de zelfbenoemde crisisbestrijders. Maar nu even geen tv met de zoveelste commentatoren die zeggen of het wel zal meevallen of dat het hek nu van de dam is en twee voor twaalf. Netflix bood uitkomst met een kerstfilm.
Het was zo’n standaard kerstfilm: iemand komt naar een klein dorpje. Uit zijn of haar jeugd of met een geheime opdracht, vaak om een groot hypermodern resort of hotel te bouwen dat het dorpsleven voor eeuwig zal vernietigen. Sowieso komt die man of vrouw met een geheim naar dat dorpje: dat kan ook een verloofde zijn die achter is gebleven (nooit is zo iemand al getrouwd). Die komt overigens altijd op tweederde van de film ineens naar het dorpje, om hem of haar te verrassen. Dan is de werkelijkheid wel veranderd. De vrouw of man die kwam ontmoette meteen in het begin een man of vrouw, die eerst heel onsympathiek was, maar ze bleven elkaar tegenkomen en gaven elkaar net wel of net niet een kus. En dan komt – op tweederde van de film – het geheim uit. Het oude lief komt langs, de opdracht om het hotel te bouwen of een oude boerderij op te kopen komt uit. Geen zorgen. Er is vaak nog veertig minuten om dat goed te maken. De opdracht wordt verscheurd, het oude lief gaat met de staart tussen de benen naar huis: eind goed al goed. En, let op, het laatste shot is altijd hetzelfde: dat zoomt uit, en draait vervolgens naar boven. Naar de sterren of de sneeuw, maakt niet uit. Mooie achtergrond voor de aftiteling.
De film smoorde maar gedeeltelijk mijn verdriet. Want dat is het: verdriet. De film leidde me hooguit even af. Al kon ik de vraag niet onderdrukken of die man in het afgelegen dorpje niet ook een Trump-stemmer zou zijn, en waarom dan? Een vrouw aan wier masseerde handen ik deze week was toevertrouwd zei dat ze ook geen nieuws meer keek. Helemaal niet. En tussen alle zinnen over allerlei krachten in de wereld die maken dat we niets meer te vertellen hebben, hoorde ik eigenlijk deze vraag: ‘Wat kun je doen dan? Helemaal niets toch?’
Dat trok me uit mijn verdriet. Natuurlijk kunnen we wat doen! En dat is meer dan alleen goed voor je naasten zijn. Dat is ook nee zeggen. Nee tegen halve waarheden, de roep om rechten te beperken, kille bezuinigingen op vrije pers en cultuur die ons helpen na te denken en verder te kijken dan onze neus lang is. En nee tegen alle propaganda die mensen die anders zijn of denken ontmenselijkt. Hoe weinig ik ook kan, ik wil het niet zomaar laten gebeuren. Ik wil wakker worden en blijven.
Dominee Otto Grevink is predikant voor Sprang-Capelle, Kaatsheuvel en de Efteling, en Waspik vanuit De Brug, en pionier bij Zin op School in Waalwijk en bij De Plaats op Ameland. Reacties zijn welkom op ottogrevink@gmail.com.