Waarom zongen ze het lied nou niet zoals ik het in gedachten had? Als hun dirigent vroeg ik me af wat het koor zou helpen om het lied beter te zingen. Een lied over vrede. Dus vertelde ik waar het lied over ging. Dat kwam binnen. Want de roep om vrede komt steeds dichterbij.
Als dirigent ben je er niet voor om je zangers een standje te geven. Daar gaat niemand beter van zingen. Je bent net een voetbaltrainer: het ligt aan jou. Of beter gezegd, aan iets wat jij ze moet geven, omdat ze dat nodig hebben. Behalve complimentjes, als ze terecht zijn, of een toontje lager of hoger, of iets sneller zingen of juist langzamer, is dat vooral ze helpen contact te maken met hun eigen ziel. Want als je een lied niet voelt, kun je het ook niet uitdragen. Dus vraag ik vaak: ‘Wat zingen jullie nou eigenlijk?’
Ik geef toe: dit liedje was in het Latijn, maar het had maar drie woorden: pace et bene – vrede en alle goeds. Dat was ook hun antwoord toen ik vroeg ‘wat zingen jullie nou eigenlijk?’. ‘Vrede en alle goeds.’ Tja, maar er had net zo goed ‘boter en pasta’ kunnen staan, dat had in beleving niet gescheeld. Wat hadden ze nodig? Een verhaal.
Ze hadden allemaal op het nieuws gezien dat die middag iemand met z’n auto ingereden was op een groep mensen in München. Twee straten verderop, vertelde ik, woont mijn zus. Toen kwam het ineens dichtbij. Ik vertelde dat zij zich zorgen maakt. Ze hoorde hoe de aanslag meteen in de verkiezingscampagne werd gebruikt, zonder echte aandacht voor het drama dat daar gebeurd was. Ze had in demonstraties meegelopen om aandacht te geven aan de toenemende steun voor extreem-rechts. Ze vertelde dat één van de meest indrukwekkende spreuken op een spandoek was: 'Het is niet meer vijf over twaalf, het is bijna 19.33'. En 1933 was het jaar dat Adolf Hitler op democratische manier, via verkiezingen, aan de macht kwam.
Vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog zijn bijna taboe in ons land, maar in Duitsland zeer actueel, vertelde mijn zus. Toen zij haar inburgeringscursus deed een aantal jaren geleden, was dat een van de grote onderwerpen. "En de teneur is dat wij daar schuldig aan zijn’, vertelde ze. ‘We hebben dus een opdracht om het nooit meer te laten gebeuren. Anders dan in Nederland, waar de herinnering vervaagt door het overlijden van ooggetuigen en vooral de spannende en indrukwekkende verhalen overblijven. Hier klinkt de leus ‘Nooit meer is nu!’ in een verkiezingscampagne waarin de 250.000 demonstranten in München worden weggezet als niet relevant om de problemen op te lossen."
We vroegen ons af of het in Nederland denkbaar zou zijn dat er zoveel demonstranten op zouden komen voor echte vrijheid. Want vrijheid van meningsuiting is niet de enige vrijheid om vrij te kunnen leven. Ik zie het ook om me heen: bijna niemand die ik ken is radicaal. We zijn het vaak eens. We zouden weer een stem moeten geven aan dat brede midden, van mensen die het echt niet over alles eens zijn, maar wel over de grondtoon: je mag zijn wie je bent, zolang je maar respect hebt voor de ander. En dat brede midden is breed: elk onderzoek laat zien dat de achterban van radicale partijen weinig op heeft met extreme standpunten, maar de partij wel steunt omdat ze claimen problemen op te lossen. Maar de oplossing zit niet in tegenstellingen en al helemaal niet in een ‘cultuuroorlog’, maar in wat we samen eraan kunnen gaan doen. En misschien is dat dus ook wel demonstreren, maar in ieder geval zingen: Pace et bene – vrede en alle goeds.
Nadat ik dit had verteld, klonk het lied zoals het bedoeld was. Artiesten noemen dat zingen met urgentie. Waarom zing je dit nu? Omdat het moet. Vrede is het enige uitzicht op het goede.
Dominee Otto Grevink is predikant voor Sprang-Capelle, Kaatsheuvel en de Efteling, en Waspik vanuit De Brug, en pionier bij Zin op School in Waalwijk en bij De Plaats op Ameland. Reacties zijn welkom op ottogrevink@gmail.com.